Nederlandstalige samenvatting door Hein Comeyne van het artikel van Kristine Fortier, Sylvie Parent en Geneviève Lessard:

Child maltreatment in sport: smashing the wall of silence: a narrative review of physical, sexual, psychological abuses and neglect. Copyright - British Journal of Sports Medicine – 25/10/2019

Dit werk somt concrete verschijningsvormen van kindermishandeling in de sport op. Dit met als doel om sportwerkers beter inzicht te geven en wetenschappers te helpen bij onderzoek ernaar.

Jonge sporters ervaren zowel fysische als psychologische mishandeling en verwaarlozing.

Definitie kindermishandeling:

‘Alle vormen van fysiek en/of emotioneel misbruik (ook seksueel misbruik, verwaarlozen en uitbuiting) in het kader van een ongelijke relatie (gebaseerd op vertrouwen, verantwoordelijkheid en macht) die resulteren in feitelijke of potentiële schade aan de gezondheid, ontwikkeling en waardigheid van het kind.’

“Minstens 17% van de volwassenen hebben in hun kindertijd en jeugd één ervaring gehad met seksueel grensoverschrijdend gedrag in een sportomgeving.”

Er worden ook vaak seksistische grappen of seksueel getinte opmerkingen gemaakt en vaak wordt de sporter ook ongewenst aangeraakt of betast. Het is dus reëel dat ook jouw sportorganisatie vroeg of laat geconfronteerd wordt met signalen of vermoedens van ongepast gedrag.

Seksueel grensoverschrijdend gedrag is elke vorm van seksueel gedrag of seksuele toenadering, waarbij niet voldaan wordt aan één of meerdere van de zes criteria (zie verder).

De sportomgeving kent enkele typische kenmerken die aanleiding kunnen geven tot het ontstaan van (seksueel) grensoverschrijdend gedrag.

• De macht van een coach over zijn sporter kan groot zijn, wat tot onbalans kan leiden in de relatie coach/sporter.
• Sport is per definitie een lichamelijke aangelegenheid. De sporter kan in deze normale cultuur van lichamelijkheid niet altijd uitmaken wat aanvaardbaar gedrag is.
• Jonge topsporters die dagelijks vele uren ambitieus bezig zijn met hun sport, vormen een kwetsbare groep. Zoals het vrij recente schandaal bij de Amerikaanse top-turnsters.
• Toch zijn het niet alleen (mannelijke) coaches die onaanvaardbaar seksueel gedrag stellen ten aanzien van jonge atleten. Vaak zijn het ook leeftijdsgenoten die het grensoverschrijdend gedrag stellen.

Binnen de ganse omgeving van seksueel grensoverschrijdend gedrag doet zich meestal een proces van Grooming voor. Hierbij zal de pleger zijn slachtoffer bewust isoleren en bewust voorbereiden op het misbruik. Dit kan lang duren omdat de pleger stapsgewijs probeert dichterbij te komen om de geheimhouding mogelijk te maken. Het groomingproces is hierin verraderlijk omdat het hierdoor zal lijken dat de sporter ‘vrijwillig meewerkt’ aan het misbruik.

Binnen het kader ‘sport met grenzen’ is het Vlaggensysteem een handig instrument voor sportclubbestuurders, -begeleiders en sporters om bewust om te leren gaan met lichamelijk en seksueel grensoverschrijdend gedrag in de sport. Binnen dit vlaggensysteem zijn er telkens zes criteria die je moet aftoetsen om in te schatten wat de ernst van een incident is. Het gedrag is onderverdeeld in vier vlaggen, zijnde: groen, geel, rood & zwart.

De zes criteria zijn die steeds moeten worden afgetoetst om tot een gedrag te komen zijn:

Is er toestemming?

Is er vrijwilligheid?

Is er gelijkwaardigheid?

Past het bij de leeftijd?

Past het in de context en omgeving?

Is er zelf respecterend?

Laten we dit eens proberen met een eenvoudig voorbeeld:

Brugge

We zitten in een tijdperk waarbij grensoverschrijdend gedrag niet meer onder de radar blijft. Denk daarbij maar aan het #MeToo gebeuren. Op sociale media en de media algemeen is hier veel aandacht aan besteed. Slachtoffers van grensoverschrijdend gedrag mogen niet meer alleen hun last dragen. Ze moeten dit kunnen vertellen zodat er kan geholpen worden.

Om het probleem van grensoverschrijdend gedrag bespreekbaar te maken, zijn de Vlaamse overheid samen met de minister van Sport en Sport Vlaanderen tot maatregelen gekomen om een veilig sportklimaat te creëren voor de sporter.

Wat?

De titel aanspreekpersoon integriteit of API werd in het leven geroepen. Een API is een laagdrempelig aanspreekpunt waarbij sporters, hun ouders, begeleiders of andere betrokkenen terecht kunnen met een vraag, vermoeden of klacht over (seksueel) grensoverschrijdend gedrag of lichamelijke integriteit.

Waarom?

Het is de verantwoordelijkheid van de sportorganisatie, de club of wel de bond, om te waken over de bescherming van sporters die aan hen worden toevertrouwd. Telkens terugkomende getuigenissen van sporters met grensoverschrijdend gedrag maken duidelijk dat het geen marginaal probleem is. Ook in de sportwereld worden incidenten erg laat opgemerkt en niet daadkrachtig aangepakt.

Aanspreekpersoon

Integriteit (API)

Vanuit de koepelorganisatie is Christoph Vanmullem aangesteld als API voor de OSV’s VlaS en Sportiv vzw.

Bereikbaar via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. of 050 35 84 62

Brugge

De laatste tijd is er in de media nogal wat te doen over seksueel grensoverschrijdend gedrag bij jonge sporters in sportclubs. Het grootste schandaal dat de media bleef volgen was die in Amerika bij het turnen. Daar misbruikte de ploegarts jaren jonge top-turnsters. Maar ook binnen Vlaanderen zijn dergelijke feiten gebeurd of gebeuren nu zelfs nog. De VRT heeft op 8 november een reportage uitgezonden in hun programma Pano over grensoverschrijdend gedrag in Vlaamse sportclubs. Wie deze niet gezien kan deze zeker nog eens herbekijken op de website van de VRT. Het taboe werd hiermee doorbroken. Dergelijke feiten mogen niet langer onder de radar blijven. Zoiets moet zichtbaar worden. Dit is echter niet evident. Het slachtoffer durft of kan niet direct zoiets naar buiten brengen omdat factoren zoals schaamte en chantage in de weg staan.

Het is duidelijk dat er iets moet gebeuren en dat er een gecoördineerde aanpak rond seksueel grensoverschrijdend gedrag nodig is. De Vlaamse minister van Sport stelde zijn verwachtingen voor aan de sportfederaties. Doelstellingen werden in een overeenkomst tussen de sportfederaties en Sport Vlaanderen vastgelegd. Het gevolg is dat er nu binnen elke sportfederatie een aanspreekpersoon integriteit (API) dient aanwezig te zijn. Hiervoor heeft ICES samen met SENSOA een tweedaagse opleiding op touw gezet. Binnen VlaS volgt Christoph deze opleiding. Hij zal dus in de toekomst als API fungeren. De opleiding bestaat uit twee dagen.
Grensoverschrijdend gedrag komt niet enkel in de sport voor. Maar waar het zich ook voordoet, dergelijk gedrag blijft onaanvaardbaar. Daarom wordt er aan een beleid gewerkt tegen alle vormen ervan. Dat beleid heeft drie doelen: preventie, melding en hulp. In de eerste plaats moet er alles aan gedaan worden om grensoverschrijdend gedrag te voorkomen. Als het toch gebeurt, moet het slachtoffer er in zijn of haar sportomgeving melding van kunnen maken. Het slachtoffer moet bovendien ook opgevangen en geholpen worden.

Meer info hierover in de het volgende nummer. Wie ondertussen reeds vragen heeft, mag altijd een mailtje sturen naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. (CV))

Brugge, augustus 2017

Vooral seksueel grensoverschrijdend gedrag ligt erg gevoelig, is moeilijk bespreekbaar en blijft soms lang onder de radar alvorens er melding van gemaakt wordt. Ieder zal wel al eens over een situatie gehoord hebben of misschien slachteroffer geweest zijn van grensoverschrijdend gedrag. Hopelijk niet. Maar wat is seksueel grensoverschrijdend gedrag nu? Dit is elke vorm van seksueel gedrag of seksuele toenadering, in verbale, non-verbale of fysieke zin, waarbij niet wordt voldaan aan één of meerdere van volgende zes criteria:

1. wederzijdse toestemming

2. vrijwilligheid

3. gelijkwaardigheid

4. passend bij de context

5. passend bij de leeftijd en ontwikkeling

6. zelfrespect

De drie meest gerapporteerde ervaringen zijn nafluiten of naroepen, seksistische grappen of seksueel getinte opmerkingen en ongewenste aanrakingen of handtastelijkheden. Maar bij wie kan je terecht? Wie luistert naar jouw seksueel overschrijdend gedrag? Waar kan je iets melden?

Je kan contact opnemen met de politie of de hulplijn 1712 consulteren. Maar weet je dat je ook altijd in vertrouwen terecht kan bij je huisarts? Ook als je in het verleden seksueel grensoverschrijdend gedrag hebt meegemaakt, heeft het nog steeds zin om dit te melden. Ook al lijkt wat je meemaakte niet sterk genoeg of denk je dat het niets meer uithaalt. Alle verhalen hoe klein of hoe ver in het verleden ook, hebben nut om gemeld te worden. Vele meldingen samen maken een sterk dossier. Daarnaast kan je iemand binnen jouw sportclub of sportfederatie contacteren, of iemand in vertrouwen nemen in je omgeving. Sport je in een andere context dan een sportclub, en maak je daar grensoverschrijdend gedrag mee? Dan kan je terecht bij de verantwoordelijke van die desbetreffende sportorganisatie of bijvoorbeeld de gemeentelijke sportdienst.

Surf ook eens naar www.ethicsandsport.com . Daar kun je ook een pak informatie vinden die je verder helpen. Ook als bond kun je hier informatie vinden die je kan gebruiken voor communicatie hierover binnen jullie werking. (CV – ICES)